Trang chủViệt Nam là một trong những quốc gia có hệ sinh thái đa dạng và phong phú nhất thế giới, với hàng nghìn loài động thực vật quý hiếm. Tuy nhiên, nhiều loài đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do tác động của con người và biến đổi khí hậu. Việc bảo tồn các loài hoang dã, đặc biệt là những loài nguy cấp, quý hiếm và cần ưu tiên bảo vệ, là một nhiệm vụ quan trọng nhằm duy trì sự cân bằng sinh thái và bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên cho thế hệ tương lai.
Việt Nam hiện có hơn 1.200 loài động vật và thực vật được xếp vào danh mục nguy cấp, quý hiếm, cần bảo vệ nghiêm ngặt. Một số loài tiêu biểu có thể kể đến:
Động vật: Hổ Đông Dương (Panthera tigris corbetti): Số lượng cá thể trong tự nhiên suy giảm nghiêm trọng do săn bắt và mất môi trường sống; Tê giác Java (Rhinoceros sondaicus annamiticus): Đã chính thức tuyệt chủng tại Việt Nam vào năm 2010; Voi châu Á (Elephas maximus): Chỉ còn lại số lượng nhỏ tại các khu bảo tồn như Vườn quốc gia Yok Đôn; Voọc Cát Bà (Trachypithecus poliocephalus): Loài linh trưởng đặc hữu với số lượng dưới 100 cá thể; Sao la (Pseudoryx nghetinhensis): Một trong những loài bí ẩn nhất thế giới, rất hiếm gặp trong tự nhiên.
Thực vật: Bách xanh đá (Calocedrus rupestris): Một loài cây gỗ quý hiếm đang bị khai thác quá mức. Thông đỏ (Taxus wallichiana): Cây có giá trị cao trong y học nhưng đang suy giảm nghiêm trọng.
Thực tế cho thấy hiện nay số lượng loài hoang dã đang suy giảm đáng kể dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng. Sự suy giảm và tuyệt chủng của nhiều loài hoang dã ở Việt Nam có nguyên nhân chủ yếu từ:
Mất môi trường sống: Rừng bị chặt phá để làm nông nghiệp, xây dựng và khai thác khoáng sản khiến nhiều loài mất đi nơi sinh sống.
Săn bắt và buôn bán động vật trái phép: Nhiều loài quý hiếm bị săn bắt để lấy lông, sừng, ngà, xương hoặc làm thú cưng. Việt Nam là một trong những điểm nóng về buôn bán động vật hoang dã trái phép.
Biến đổi khí hậu: Làm thay đổi môi trường sống, ảnh hưởng đến nguồn thức ăn và khả năng sinh tồn của nhiều loài.
Ô nhiễm môi trường: Hóa chất, rác thải nhựa và kim loại nặng gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái và sức khỏe của các loài hoang dã.
Nhằm bảo vệ các loài nguy cấp, quý hiếm, Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách và biện pháp bảo tồn quan trọng. Trong đó, hệ thống pháp luật đã được xây dựng gồm việc ban hành Luật Bảo vệ và Phát triển rừng (2017), Luật Đa dạng sinh học (2008) và các Nghị định liên quan đến bảo vệ động vật hoang dã; Áp dụng chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với hành vi săn bắt, buôn bán động vật hoang dã.
Bên cạnh đó, việc tập trung xây dựng các khu bảo tồn và vườn quốc gia tính đến nay Việt Nam có hơn 30 vườn quốc gia và 60 khu bảo tồn thiên nhiên, giúp bảo vệ môi trường sống của nhiều loài động thực vật. Lồng ghép với triển khai các chương trình nhân giống và tái thả: Một số loài quý hiếm như rùa Hoàn Kiếm, voọc chà vá chân xám đang được nhân giống trong điều kiện nuôi nhốt để phục hồi quần thể.
Về hợp tác quốc tế, Việt Nam đã tham gia các công ước như CITES (Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp), CBD (Công ước về đa dạng sinh học), và phối hợp với nhiều tổ chức quốc tế trong công tác bảo tồn nhằm huy động nguồn lực thực hiện các chương trình, dự án bảo tồn loài hoang dã, nguy cấp, quý hiếm, ưu tiên bảo vệ.
Để bảo vệ hiệu quả hơn các loài hoang dã, cần triển khai các giải pháp bảo tồn bền vững, theo đó tuân thủ thực thi pháp luật, kiểm soát chặt chẽ hoạt động săn bắt, buôn bán động vật hoang dã và nâng cao mức xử phạt để răn đe. Cùng với đó, phục hồi rừng và bảo vệ môi trường sống: Ngăn chặn phá rừng, thúc đẩy các chương trình trồng rừng và bảo vệ nguồn nước; Nâng cao nhận thức cộng đồng: Giáo dục người dân về tầm quan trọng của đa dạng sinh học và vận động họ tham gia vào các chương trình bảo tồn; Hỗ trợ phát triển kinh tế bền vững thông qua các chương trình, dự án: Giúp người dân địa phương có sinh kế thay thế thay vì khai thác động vật hoang dã.
Bảo tồn loài hoang dã, nguy cấp, quý hiếm không chỉ là trách nhiệm của Chính phủ mà còn cần sự chung tay của toàn xã hội. Nếu không có những hành động mạnh mẽ và bền vững, nhiều loài quý hiếm của Việt Nam có thể biến mất mãi mãi. Việc bảo vệ chúng không chỉ giúp duy trì sự cân bằng sinh thái mà còn góp phần phát triển kinh tế – xã hội theo hướng bền vững./.
NBCA