Trang chủChương trình Vườn di sản ASEAN là một trong những sáng kiến hợp tác ASEAN về môi trường, được thực hiện trên cơ sở Tuyên bố về các Vườn di sản của Bộ trưởng Môi trường các nước ASEAN từ năm 2003, với mục tiêu bảo tồn toàn diện các hệ sinh thái quan trọng, mang tính độc đáo, đặc biệt của khu vực ASEAN.
Với vai trò đầu mối Quốc gia triển khai thực hiện Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn năm 2050 (NBSAP) và đầu mối Quốc gia Nhóm công tác ASEAN về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học tham mưu Bộ Nông nghiệp và Môi trường đẩy mạnh xây dựng mạng lưới kết nối các Vườn di sản ASEAN của Việt Nam.
Các Vườn di sản ASEAN – Mạng lưới bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học tiêu biểu của khu vực
Các Vườn di sản ASEAN (AHP) được xác định là những khu bảo tồn có ý nghĩa đặc biệt trong việc gìn giữ các hệ sinh thái tiêu biểu của khu vực Đông Nam Á. Việc hình thành các Vườn di sản không chỉ nhằm bảo tồn, phát huy giá trị thiên nhiên, mà còn nâng cao nhận thức, niềm tự hào của người dân ASEAN đối với di sản chung, đồng thời tăng cường hợp tác giữa các quốc gia trong công tác bảo tồn.
Vườn di sản đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn nguồn gen, duy trì và sử dụng bền vững các hệ sinh thái, góp phần giữ gìn giá trị văn hóa, giáo dục và nâng cao nhận thức về đa dạng sinh học (ĐDSH). Việc hợp tác quản lý trong mạng lưới AHP khu vực đã mang lại nhiều kết quả tích cực, thể hiện hiệu quả rõ nét trong bảo tồn thiên nhiên và ĐDSH.
Ở cấp khu vực, Trung tâm Đa dạng sinh học ASEAN (ACB) giữ vai trò Thư ký Chương trình AHP, hỗ trợ các nước thành viên trong quá trình thành lập, đề cử và công nhận các AHP mới. Các khu vực được công nhận AHP bao gồm vườn quốc gia và khu bảo tồn trên cạn hoặc dưới biển, được lựa chọn dựa trên các tiêu chí về tính toàn vẹn, tính đại diện, tính tự nhiên, giá trị bảo tồn, cơ sở pháp lý, kế hoạch quản lý, tính xuyên biên giới, tính độc đáo, giá trị văn hóa – dân tộc học, cũng như tầm quan trọng về ĐDSH và mức độ nguy cấp của loài.
Hướng tới mục tiêu bảo tồn thiên nhiên bền vững
Chương trình AHP đặt ra ba mục tiêu chiến lược gồm: tăng cường hợp tác giữa các Vườn di sản và các bên liên quan để bảo vệ các khu vực trọng điểm, nâng cao năng lực cho các cơ quan quản lý và thúc đẩy nhận thức cộng đồng thông qua đào tạo, trao đổi kinh nghiệm, đồng thời khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương trong công tác bảo tồn.
Tại Việt Nam, các Vườn di sản đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực như xây dựng kế hoạch quản lý, quản lý rừng bền vững, tăng cường năng lực cho cán bộ, áp dụng công cụ giám sát – đánh giá, huy động sự tham gia của cộng đồng và đảm bảo tài chính bền vững cho công tác bảo tồn. Việc hợp tác trong mạng lưới AHP góp phần thúc đẩy tiếp cận tri thức bản địa, khai thác bền vững tài nguyên thiên nhiên, nâng cao sinh kế cho người dân và cải thiện năng lực quản trị, phù hợp với Khung ĐDSH toàn cầu Côn Minh – Montreal (GBF).
Việt Nam – Dẫn đầu khu vực về số lượng AHP
Tính đến tháng 9 năm 2025, với 15 khu được công nhận, Việt Nam hiện là quốc gia có số lượng Vườn Di sản ASEAN nhiều nhất khu vực, gồm: Hoàng Liên, Ba Bể, Vũ Quang, Bái Tử Long, Ngọc Linh, Chư Mom Ray, Kon Ka Kinh, U Minh Thượng, Bidoup – Núi Bà, Lò Gò – Xa Mát, Côn Đảo và Bạch Mã, Xuân Thuỷ, Đồng Nai, Pù Mát.
Thành tích này thể hiện nỗ lực không ngừng của Việt Nam trong công tác bảo tồn ĐDSH, đồng thời khẳng định vai trò và uy tín của đất nước trong hợp tác bảo tồn khu vực ASEAN.
Kết nối và phát triển mạng lưới AHP tại Việt Nam
Hệ thống pháp luật Việt Nam hiện đã có nhiều quy định cụ thể về quản lý và bảo vệ môi trường di sản thiên nhiên, nổi bật là Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP và Thông tư 02/2022/TT-BTNMT.
Theo đó, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học phối hợp với Vụ Hợp tác quốc tế sẽ tham mưu Bộ NN&MT hướng dẫn các địa phương lập hồ sơ, triển khai công tác kiểm kê – quan trắc ĐDSH, ban hành tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý di sản và thành lập mạng lưới AHP Việt Nam để thúc đẩy chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác chuyên môn.
Các vườn quốc gia và khu bảo tồn được khuyến nghị tích hợp kế hoạch bảo tồn rừng với quy chế bảo vệ môi trường, thường xuyên đánh giá và cập nhật dữ liệu ĐDSH quốc gia, đồng thời tăng cường giám sát, ngăn chặn vi phạm trong lĩnh vực lâm nghiệp, thủy sản, đất đai và đa dạng sinh học./.
NBCA