Trang chủKhu Ramsar Vân Long, nằm trên địa bàn huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, là khu Ramsar thứ 9 của Việt Nam, được công nhận vào năm 2019. Đây không chỉ là khu bảo tồn đất ngập nước (ĐNN) quan trọng, mà còn là một trong những điểm du lịch sinh thái nổi bật nhất ở khu vực miền Bắc Việt Nam.
Khu Ramsar Vân Long với diện tích 2.736 ha, là một vùng đầm nước bao quanh đoạn cuối cùng bên ngoài phía bắc của dải đá vôi Pù Luông – Cúc Phương, một vành đai của vùng đá vôi kéo dài theo hướng Tây Bắc – Đông Nam, từ Lai Châu xuống Ninh Bình. Vùng đá vôi Ninh Bình này bao gồm khu vực của đường ranh giới chung giữa các tỉnh Ninh Bình, Hoà Bình và Thanh Hoá. Dải đá vôi này được coi là nơi còn tồn tại nhiều loài động thực vật phong phú ở miền Bắc Việt Nam. Cảnh quan này cũng gồm một phần Vùng Chim Đặc hữu (EBA), Vùng đất thấp Trung Bộ. Địa hình chủ yếu của Vân Long là nội đồng và các vùng đá vôi dựng đứng nhô lên.
Khu Ramsar Vân Long, bao gồm các vùng đất ngập nước, đầm lầy, và hệ sinh thái núi đá vôi. Đây là khu bảo tồn đất ngập nước lớn nhất đồng bằng sông Hồng và được mệnh danh là “Vịnh không sóng” do mặt nước phẳng lặng như gương; nằm trong một vùng đông dân cư và được bao quanh bởi diện tích đất nông nghiệp thâm canh. Vùng ĐNN Vân Long là nơi lưu trữ và cung cấp nước sinh hoạt và phục vụ sản xuất cho cư dân địa phương.
Hệ sinh thái đồ sộ Vân Long được cấu thành từ nhiều loại hình đồng thực vật, từ các loài cây ngập nước, các loài thực vật trên núi đá vôi đến các loài cây đặc hữu của khu vực. Môi trường đất ngập nước tại đây cung cấp nơi ở và sinh sống cho hàng trăm loài sinh vật. Về tài nguyên đa dạng sinh học, theo các kết quả nghiên cứu tính đến thời điểm hiện tại, có 1 loài cá bản địa, 6 loài bò sát, 1 loài chim, 8 loài thú và 3 loài thực vật bậc cao có mạch ghi nhận tại Khu Ramsar Vân Long được liệt kê vào các hạng CR, EN và VU theo Liên minh bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN 2016). Ngoài ra còn có nhiều loài 108 được đánh giá vào phân hạng sắp bị đe dọa (NT). Nổi bật trong số này là quần thể Voọc mông trắng (khoảng 150-180 cá thể) được đánh giá là quần thể duy nhất đang phát triển trong toàn bộ vùng phân bố của loài (Nadler, T. & Brockman, D. 2014, Nguyễn Thị Thu Hiền pers. comm.). Trong số 54 loài cá ghi nhận cho Khu Ramsar Vân Long ( Nguyễn Lân Hùng Sơn (eds.) 2011), ngoài 7 loài cá du nhập, có đến hơn 19 loài chỉ ghi nhận ở Nam Trung Quốc, Bắc Việt Nam và Bắc Lào, 4 loài chỉ ghi nhận ở vùng Indo-Burma, và 5 loài chỉ có ghi nhận ở vùng Đông Á. Trong số này có loài Cá thè be sông đáy Acheilognathus polyspinus, đến nay mới ghi nhận ở Việt Nam (theo Fishbase 2016). Ngoài ra, Vân Long là nơi có khu hệ tảo và tảo lam phong phú với 282 loài và phân loài (Vũ Trung Tạng (eds.) 2004) và hơn 60 loài giáp xác và thân mềm thủy sinh (Nguyễn Lân Hùng Sơn (eds.) 2011), chưa kể các loài động vật phù du chưa được nghiên cứu, cũng là nguồn thức ăn quan trọng và dồi dào cho các loài cá phát triển.
Khu Ramsar Vân Long được biết đến như một trong những điểm nóng về đa dạng sinh học tại Việt Nam. Khu vực này là nhà của hơn 720 loài thực vật, trong đó nhiều loài có giá trị kinh tế và y học. Về động vật, Vân Long nổi tiếng với quần thể vooc mà quảng – loài linh trưởng đang được bảo vệ nghiêm ngặt và là biểu tượng của khu bảo tôn. Ngoài ra, khu Ramsar này còn là nơi sinh sống của hơn 100 loài chim, 40 loài bò sát, và nhiều loài cá nước ngọt.
Khu Ramsar Vân Long đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn hệ sinh thái đất ngập nước ở khu vực đồng bằng sông Hồng. Hệ sinh thái tại đây giúp điều hòa khí hậu, giảm thiểu nguy cơ ngập lụt, và bảo vệ nguồn nước ngầm. Ngoài ra, khu vực còn có vai trò quan trọng trong việc hấp thụ carbon, góp phần giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Hệ sinh thái phong phú đảm bảo nơi sinh sống cho nhiều loài sinh vật nguy cơ tuyệt chủng.
Với cảnh quan độc đáo và hệ sinh thái phong phú, khu Ramsar Vân Long là điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước. Trong khoảng 10 năm lại đây, hoạt động du lịch sinh thái phát triển thu hút khách du lịch trong và ngoài nước và là một nguồn thu quan trọng cho địa phương. Du khách có thể tham gia các chuyến tham quan bằng thuyền, chứng kiến cuộc sống hoang dã và tìm hiểu về đa dạng sinh học. Các hoạt động như chụp ảnh thiên nhiên, xem chim, và thưởng thức đặc sản địa phương như cá trêm nướng, cầy hương đã góp phần thu hút du khách. Hoạt động du lịch tại đây được phát triển dựa trên nguyên tắc bền vững, bảo vệ môi trường và đối sống của cơn.
Khu Ramsar Vân Long không chỉ là một báu vật sinh thái quý giá của tỉnh Ninh Bình, mà còn là minh chứng cho sự đa dạng sinh học và tài nguyên thiên nhiên phong phú của Việt Nam. Trong tương lai, việc bảo tồn và phát triển khu vực này cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ chính quyền, tổ chức phi chính phủ, đến cộng đồng địa phương. Các chương trình nghiên cứu khoa học, giáo dục môi trường, và quy hoạch du lịch bền vững sẽ là những định hướng quan trọng giúp nơi này đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, sự gia tăng dân số và các hoạt động khai thác tài nguyên bất hợp pháp./.
NBCA